تامین خواسته به معنی توقیف اموال خوانده دعوا است. خواهان می‌تواند تا پیش از صدور حکم قطعی، صدور قرار تأمین خواسته را از دادگاه (بدوی یا تجدیدنظر) تقاضا کند. در صورت پذیرش و صدور قرار تأمین خواسته، اموال خوانده چه منقول چه غیرمنقول، چه وجه رایج و چه ارز خارجی را می‌توان توقیف نمود. تأمین خواسته ارتباطی با ماهیت دعوا ندارد و تأثیری هم در آن نخواهد داشت.
اشخاصی که می‌توانند درخواست تأمین خواسته کنند عبارتند از: خواهان دعوای اصلی، خواهان دعوای اضافی، خواهان دعوای متقابل، خواهان وارد ثالث. *البته باید توجه داشت که در مواردی امکان درخواست تأمین توسط خوانده نیز وجود دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
درخواست صدور قرار تامین خواسته قبل از تقدیم دادخواست
ممکن است خواهان، پیش از تقدیم دادخواست اصلی درخواست صدور قرار تامین خواسته نماید؛ در این حالت، باید ظرف مهلت قانونی ۱۰ روز نسبت به اصل دعوا دادخواست دهد.
خسارت احتمالی
صدور قرار تامین خواسته بدون تشریفات آیین دادرسی مدنی و خارج از نوبت انجام می‌شود. در صورت پذیرش این درخواست، قاضی رسیدگی کننده ممکن است مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی تعیین نماید و اجرای قرار تأمین خواسته را منوط به پرداخت مبلغ تعیین شده خسارت احتمالی به صندوق دادگستری کند.
میزان خسارت احتمالی بر اساس نظر قاضی تعیین می‌شود و قابل اعتراض نیست. خسارت احتمالی صرفاً وجه نقد (ریال) است و چیزی غیر از این پذیرفته نمی‌شود.
در برخی موارد، صدور قرار تامین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی انجام می‌شود.
مواردی که قرار تامین خواسته بدون پرداخت خسارت احتمالی صادر می‌گردد:
دعوا مستند به سند رسمی باشد.
ثابت شود که خواسته در معرض تضییع یا تفریط است.
مستند دعوا، چک با گواهی عدم پرداخت باشد.
مستند دعوا، سفته واخواست شده باشد.
مستند دعوا، برات با اعتراض عدم تأدیه باشد.
دعوا در ارتباط با امور حسبی باشد (دعاوی راجع به ترکه یا بدهی متوفی در مدت تحریر ترکه).
تأمین کیفری.
درخواست تأمین به جهت جلوگیری از معامله مدیون به قصد فرار از دین (با ارائه دلایل).
مستثنیات دین
باید توجه داشته باشید که حتی در صورت صدور قرار تامین خواسته، نمی‌توانید تمامی اموال خوانده را توقیف نمایید. در هر حال، مستثنیات دین را نمی‌توان از ید متصرف خارج نمود. در واقع امکان توقیف آن‌ها وجود دارد اما امکان اجرا و خارج کردن آن‌ها از تصرف خوانده وجود ندارد و این توقیف صرفاً توقیف حقوقی خواهد بود نه فیزیکی. پس از این امر، خوانده امکان نقل و انتقال این اموال را تا زمان حیات خود نخواهد داشت؛ در غیر این صورت نقل و انتقالات، باطل و بلااثر خواهد بود.
مستثنیات دین شامل چه چیزهایی می‌شود؟
- مسکن متناسب با شأن خوانده در حالت اعسار.
- اثاثیه به قدر نیاز.
- کتب و وسایل تحقیقاتی در صورتی که خوانده از اشخاص اهل علم باشد.
- تلفن مورد نیاز.
- وسیله نقلیه‌ای که وسیله امرار معاش خوانده باشد (مثل تاکسی).
- وجهی که مستأجر برای اجاره منزل مسکونی به موجر پرداخت می‌کند.
نمونه دادخواست تامین خواسته
اگر علیه شما قرار تامین خواسته صادر شود:
چنانچه قرار تأمین خواسته و توقیف اموال به طرفیت خوانده صادر شده باشد، می‌تواند ظرف مهلت قانونی ۱۰ روز (پیش از اجرای آن)، نسبت به قرار صادره اعتراض نماید.
مواردی که خوانده می‌تواند تقاضای تامین خواسته کند:
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، در برخی موارد خوانده نیز می‌تواند تأمین را از دادگاه مطالبه نماید. در واقع این امر، ناظر بر حقوق خوانده است و با تأمین خواسته متفاوت است چراکه خوانده خواسته ای در دعوا ندارد که بخواهد تأمین آن خواسته را از دادگاه تقاضا نماید.
خوانده می‌تواند در مرحله بدوی، با ادعای واهی بودن دعوای مطروحه توسط خواهان، برای تأمین خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل، ایراد نموده و تقاضای تأمین کند. در این صورت دادگاه می‌تواند خسارت احتمالی اعم از وجه نقد یا غیر آن، را تعیین نماید. در این صورت اگر خواهان خسارت احتمالی را تأدیه نکند، دادخواست وی رد خواهد شد.
مچنین، اگر بعداً برای دادگاه محرز شود که دعوای مطروحه توسط خواهان صرفاً به منظور اذیت و ایذاء خوانده و به صورت واهی بوده، می‌تواند خواهان را به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید.
مواردی که خوانده نمی‌تواند ایراد دعوای واهی و تقاضای تامین خواسته از خواهان نماید:
- دعوای خواهان مستند به سند رسمی باشد.
- دعوای خواهان مستند به چک، سفته، برات باشد.
- دعوا علیه متوقف باشد.
- موضوع دعوا، امور حسبی باشد (نصب و عزل امین، قیم، و…).
نتیجه‌گیری
تأمین خواسته ابزاری قدرتمند و حیاتی در آیین دادرسی مدنی است که هدف اصلی آن، تضمین اجرای حکم قطعی در آینده و حفظ حقوق خواهان می‌باشد. همانطور که دیدیم، این فرایند می‌تواند تحت شرایطی بدون خسارت احتمالی انجام شود و حتی قبل از تقدیم دادخواست نیز قابل درخواست است، مشروط بر اینکه خواهان ظرف ۱۰ روز دادخواست اصلی را تقدیم کند. با این حال، باید همواره به محدودیت‌های قانونی، به‌ویژه قانون مستثنیات دین توجه داشت تا توقیف اموال به صورت کاملاً قانونی انجام پذیرد. همچنین، آگاهی از حقوق خوانده برای اعتراض به قرار تأمین و یا حتی تقاضای تأمین از خواهان در صورت واهی بودن دعوا، از نکات کلیدی این بحث حقوقی است.